Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, canlı yayında gündemi kıymetlendirdi: (1)

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, “Güven veren, sağlıklı bir ortam oluşturduğunuz vakit hem enflasyonu düşürmeniz hem de büyümeyi sürdürmeniz mümkün. Bunu tarihte yaptık biz, ikisi tıpkı anda güzelleşebiliyor.” dedi.

Yılmaz, Habertürk ve BloombergHT ortak yayınında gündeme ait değerlendirmelerde bulundu, soruları yanıtladı.

Orta Vadeli Program’ın (OVP) toplumun çabucak tüm kısımlarıyla istişare edilerek hazırlandığını belirten Yılmaz, OVP periyodunda sarsıntıların yaralarını sarmayı, enflasyonu kademeli bir halde tek haneye düşürmeyi, bunları yaparken istihdam ve büyümeyi olabildiğince müdafaayı ve sürdürülebilir toplumsal refah ile toplumsal adaleti güçlendirip, oluşturulan refahı toplumun bütün kesitlerine yaygınlaştırmayı hedeflediklerini söyledi.

Yılmaz, bu dört maksada, para, maliye siyasetleri ve yapısal ıslahatlarla ulaşmayı öngördüklerini anlatarak, OVP’yi bir takvim içinde, âlâ bir sıralamayla gerçekleştireceklerini, OVP’nin içeri ve dışarıda bir itimat ögesi oluşturduğunu söz etti.

“Son üç ayda rezervlerimizde 22 milyar dolar civarında bir artış oldu”

OVP ile cari açığı azaltmayı öngördüklerini lisana getiren Yılmaz, programın sonunda cari açığın yüzde 2’lere düşmesini beklediklerini belirterek, şöyle konuştu:

“Bu ne demek? Dış kaynağa tekrar gereksinimimiz belirli bir ölçü olacak demek. Lakin değerli olan bunu sağlam, sağlıklı kaynaklardan, uzun vadeli kaynaklardan elde etmek. Bunu da programla inanç veren bir çerçeveyle sağlamak durumundayız. Türkiye bunu yaptı. Geçmişte 20 milyar dolarların üzerinde yıllık sermaye girişi oluyordu. Bir taraftan da uzun vadeli portföy yatırımları Türkiye için yeniden kıymetli kalkınmanın finansmanında. Bunların önümüzdeki devirde rahatlıkla yapılabileceğine inanıyoruz. Bu yalnızca cari açığımızı finanse etmekle kalmayacak. Rezervlerimizde de artış getirecek. Gerçekten son üç ayda rezervlerimizde 22 milyar dolar civarında bir artış oldu. Cari açığımız olduğu halde. Bu şu manaya geliyor. İşte bir sermaye girişi var yahut sistemin dışında olan kimi kaynaklar, seçim sonrası itimat ortamında, belirsizliklerin azaldığı bir ortamda sisteme, finansal sisteme girmiş oluyorlar. Hasebiyle şu anda Merkez Bankamız biliyorsunuz 120 milyar doları aştı toplam brüt rezervleri. Net olarak da baktığınızda 22 milyar dolar yalnızca son üç ayda rezerv artışı oldu.”

Ülkenin yatırım potansiyellerinin tanıtılmasıyla bunun daha fazla geliştirilebileceğine işaret eden Yılmaz, “Önümüzdeki periyotta, seçimlerini yaşamış, siyasi belirsizliklerini ortadan kaldırmış, teknik manada öngörülebilirliğini de Orta Vadeli Program’da sağlamış bir ülke olarak, uygun bir tanıtımla çok önemli manada bir yatırım cezbedebileceğimize inanıyorum. Dünyanın hali de ortada. Mukayese edebileceğiniz öteki ülkelere nazaran Türkiye çok daha düzgün fırsatlar, imkanlar sunuyor.” diye konuştu.

“Büyümenin kompozisyonu çok önemli”

Yatırım Ortamını Güzelleştirme Uyum Şurası’nda (YOİKK), kamu ve özel dalın temsilcileriyle çok yararlı bir toplantı yaptıklarını aktaran Yılmaz, eylül ayı sonuna kadar bunu bir aksiyon planına dönüştüreceklerini ve yatırım ortamını düzgünleştirmeye dönük yasal düzenlenmeleri içeren bir paketi de düşündüklerini kaydetti.

“Büyümeden taviz vermeden enflasyonu nasıl düşüreceksiniz?” sorusuna Yılmaz, şu cevabı verdi:

“Özellikle 2002 sonrası biz bunu yaşadık. İnanç veren sağlıklı bir ortam oluşturduğunuz vakit hem enflasyonu düşürmeniz hem de büyümeyi sürdürmeniz mümkün. Bunu tarihte yaptık biz, ikisi tıpkı anda güzelleşebiliyor. Ders kitaplarında yazan her vakit olmuyor yani. Farklı ögelerle iki şeyi tıpkı anda düzgünleştirme pratikte mümkün. Birincisi bu. İkincisi, büyümenin kompozisyonu çok kıymetli. Tüketim yüklü bir büyüme yaparsınız. Bu enflasyonist bir büyüme olur.. Kompozisyonunu değiştirirsiniz. Arz, yatırım, üretim, ihracat yüklü, dış talebe daha fazla değer veren bir kompozisyonda yaparsınız büyümeyi. O vakit büyüme enflasyonla dediğiniz kadar çelişmez. Tam tersine muhakkak hususlarda arz açığınızı gidererek, enflasyona olumlu katkısı bile olabilir. Münasebetiyle büyümenin kompozisyonu çok kıymetli. Yalnızca seviyesi değil içeriği, bileşenleri çok kıymetli. Bizim Orta Vadeli Program’da öngördüğümüz daha istikrarlı bir tüketim gidişatı fakat üretime, yatırıma, ihracata daha fazla tartı veren bir büyüme.”

Kıdem tazminatı konusu

Yılmaz, “Kıdem tazminatlarının emeklilik sistemine dahil edileceğine dair bir şey konuşuldu. Çok da soruluyor. O denli bir şey var mı?” sorusuna ise “Burada hükümetlerimizin yaklaşımı şu. Personel kesitinin temsilcileriyle, istişare içinde bu işi sonuçlandırmak. Yani tek taraflı bir tahlil dayatmak değil. Çözülmesi gereken bir sorun mi? Evet o denli. Fakat bunu istişarelerle, emekçi ve patron istikrarı içinde ve bilhassa personel kısmının temsilcileri, sendikalarla istişare içinde bu mevzuya yaklaşmak. Kıdem tazminatında maalesef çok önemli sorunlar de var. Ödenmeme problemleri var. Öteki kahırlar var. Oluşturduğu bir belirsizlik var. Bilhassa iş dünyası firmaları üzerinde. Münasebetiyle bir devir bir fon oluşturup bununla bu sorunu çözme üzere bir yaklaşım vardı. Münasebetiyle bunlar önümüzdeki devirde yeniden Türkiye’nin gündemde olan hususları olacak.” karşılığını verdi.

“En kritik mevzu, kayıt dışılıkla mücadele”

“OVP’de, vergi gelirinin 2024’te yüzde 73,2 artışı gözüme çarptı. Vergi oranları mı arttırılacak? 2024’te nasıl vergiler göreceğiz?” sorusunu Yılmaz, şu formda yanıtladı:

“Vergi gelirlerindeki artış her vakit vergilerdeki artışla olmak durumunda değil. Bu öngördüğümüz çerçevede dört kıymetli tesirden bahsedebiliriz. Birincisi şu, biz bu yıl önlemler aldık biliyorsunuz. Bütçe açığımızı aşağıya çekebilmek, vergi gelirlerimizi arttırmak için birtakım önlemler aldık. O önlemlerin bu yıla yansıması yani 2023’e yansıması yarım yıl. 2024’e yansıması ise tam yıl olacak. Münasebetiyle bu türlü bir fark var. İkincisi kayıt dışılıkla çok daha aktif ve dijital bütün imkanları kullanarak çaba etme kararlılığımız var. Bunun birtakım vergi gelirlerimiz üzerinde tesirlerini bekliyoruz. Tahakkuk tahsilat oranlarını arttırıcı idari önlemler öngörüyoruz. Hasebiyle bütün bunlar vergi gelirlerinde hiçbir oransal değişme yapmasanız bile toplam vergi gelirinizde bir farklılık oluşturacak. Dördüncüsü de doğal enflasyon, enflasyon dediğiniz hadise kamunun masraflarını arttırdığı üzere gelirlerini de arttırıyor. Vergi gelirlerini de artırıyor. Oradan da gelecek katkılar var. Hasebiyle bütün bunlarla birlikte baktığınızda vergi gelirlerindeki artışı, büyük oranda en azından izah edebiliriz diye düşünüyorum.”

Vergi ıslahatı tartışmalarına değinen Yılmaz, direkt vergilerin hissesinin artırılması gerektiğini, toplumsal adalet açısından bunun değerli olduğunu ve bunun orta-uzun vadede, yapısal dönüşümle gerçekleştirilecek bir amaç olduğunu kaydetti.

Yılmaz, “Her vakit vergi gelirleri, oran artınca artacak diye bir kural da yok. İstikrarlı bir formda tüm toplumsal kısımlara bunu yayabilirseniz bazen vergi oranlarını bir ölçü düşürseniz bile toplam vergi tahsilatını artırabilirsiniz. Burada en kritik bahis, kayıt dışılıkla gayret. Kayıt dışı hiçbir ögenin kalmaması lazım. Hele hele bugünkü dijital imkanları da düşündüğünüz vakit OVP’de de bunun altını çizdik doğrusu. Teknolojiyi, dijital imkanları bizim çok daha tesirli bir halde bu alanda kullanmamız gerekiyor. Bunu yaptığınızda zati direkt vergiler de artmış oluyor.” diye konuştu.

“Kurla ilgili rastgele bir sayı açıklamış değiliz”

Döviz kuruna ait soruya Yılmaz, OVP’de özgür kur rejiminin tabir edildiğine dikkati çekerek, “Dolayısıyla kurla ilgili rastgele bir sayı açıklamış değiliz. Lakin o gün toplumsal medyada işte bilakis mühendislik dediğimiz bir şey var. ‘Kur bu türlü açıklandı’ diye haberler yapıldı. Ortalama veriliyor orada. Yıl sonunu lineer bir halde artırıp hesaplayanlar da var. O denli bir şey hakikat değil bir kez. Kurda o denli lineer bir artış olmayabilir. Kurdaki sıkıntı şu. Dediğim üzere ne bir varsayımımız var ne bir amacımız ancak şunu söyleyebilirim. Seçimlerden sonra uzun bir mühlet kurda bir değişim yaşanmamıştı. Bir düzeltme oldu diyebilirim. Yani değerli önemli ölçüde bir düzeltme oldu. Münasebetiyle bundan sonra emsal bir hareket beklememek gerekir. Yani o güç diyelim esasen açığa çıktı, gerçekleşti. Bundan sonraki periyotta, bir taraftan enflasyonun seyri öteki taraftan Türkiye işte kaynak girişi, inanç ortamı, bütün bunlar tarafından şekillenerek gidecek ancak yıllık değil de orta vadeli baktığınızda enflasyonun üstünde bir seyir görmüyoruz doğrusu.” karşılığını verdi.

“Hiç kimseyi enflasyona ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz de”

Yılmaz, fiyat artışlarının enflasyona nazaran nasıl düzenleneceğine ait soruyu ise şöyle cevapladı:

“Birincisi şu. Biz biliyorsunuz bir oran veriyoruz. Mesela memura diyelim yüzde 15 dediniz, yıl ortasına geldiniz, yüzde 15’in üstündeyse farkını veriyorsunuz, enflasyona tamamlıyorsunuz. Bir kez bu türlü bir düzeneğimiz var. Münasebetiyle bu manada hiç kimseyi enflasyona ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz de. Yıl ortasına geldiğimizde neyse enflasyon o fark verilecek. Hasebiyle bir taraftan da memurla ilgili biliyorsunuz bu yılın enflasyon farkı olacak. Seyyanen artış yaptığımız için oransal artış olmadığı için bu yılın oransal artışı daha sonlu kalmıştı. Münasebetiyle gelecek yılın artışı daha yüksek olacak. Enflasyondaki bu yeni varsayımlarımız ışığında baktığımızda memura değerli bir artış olacağını söyleyebilirim. Hem yüzde 15 artı 2023’ün enflasyon farkı. Bu değerli bir sayı olacak. Artık enflasyon gerçekleşmesine nazaran. Bu da otomatik olarak memur emeklisine de yansıyacak aslında. Yani orada bir şey var, düzenek var. Geriye personel emeklisi ve minimum fiyat alan emekliler kalıyor. Buradaki kısımlara dönük olarak da dengeleyici bir grup önlemleri yıl sonuna kadar çalışmayı öngörüyoruz.”

“Kur muhafazalı mevduat çözüldüğünde yabancı paraya gitmemeli”

Kur muhafazalı mevduattan belirli bir süreç içinde, etaplı bir formda çıkış olacağını söz eden Yılmaz, “Kur muhafazalı mevduat çözüldüğünde yabancı paraya gitmemeli. Türk lirası bazlı araçlara yönelmeli ki kurdaki istikrarımız devam etsin. Yeni düzenlemelerle, karşılık ayırma kaideleriyle, makro ihtiyati dediğimiz kimi önlemlerle o tarafa hakikat bir yönlendirme olacak. Ancak bu bir anda olmayacak. Tasarruf sahipleri de telaş etmesinler. Biraz da uzun vadeye yönlendirme hedefi var burada. Bizim bankacılık sistemimizin klasik sorunu. Çok kısa vadeli hesaplarımız var maalesef. Çok kısa vadeli mevduatla, çok uzun vadeli projeleri finanse etmeye çalıştığımız bir sistem. Bu da sağlıklı değil elbette. Hasebiyle mevduat vadelerini de uzatmayı teşvik edici bir düzenleyici çerçeve içinde bunu basamak etap, vakit içinde, tabiat seyri içinde bir çıkış sağlayacağız. Ancak ani bir hareket olmayacak burada.” halinde konuştu.

Yılmaz, Türkiye’de bankacılık yüklü bir finansal sistemin bulunduğu belirterek, “Bir finans ıslahatına da çok önemli muhtaçlığımız var. Dünyadaki kriterleri neyse bu işin. Bizde de bu çerçevede teşebbüs sermayesi, proje sermayesi daha çok gelişmeli. Yalnızca parası olana değil. Nitekim düzgün projesi olana, üretecek olana kaynak veren, fırsat veren bir finansal sistem olmalı. Bayan girişimciliğe de takviye olan, genç girişimciliğe, yeni teknolojik teşebbüsleri olan insanlara dayanak veren bir finansal sisteme de muhtaçlığımız var.” kelamlarını kullandı.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, İstanbul Finans Merkezi’nin yalnızca bir alandaki binalar olarak görülmemesi gerektiğini anlatarak, “Bu bir yeni bakış açısı aslında, yeni bir strateji. Mevzuatıyla, finansal okuryazarlıkla, yeni finansal enstrümanlarla, yeni kurumsal yapılarlar birlikte Türkiye bir finans merkezi haline dönüşecek.” dedi.

(Sürecek)