Büyük Millet Meclisi, Sakarya Meydan Savaşı’nın kazanılmasından sonra Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’ya, 19 Eylül 1921’de kanunla “Müşir” (Mareşal) rütbesi ile “Gazi” unvanı verdi.
Mustafa Kemal’e, Ulusal Uğraş’ın başında, Erzurum’da bulunduğu sırada, kendisini İstanbul’a çağıran Saray ile 8-9 Temmuz 1919 gecesi yaptığı telgraf görüşmesinde, resmi memuriyetine son verildiği bildirildi.
Mustafa Kemal Paşa da Harbiye Nezareti’ne ve Padişah’a, “resmi göreviyle birlikte askerlik mesleğinden istifa ettiğini” bildiren telgraf gönderdi. Hiçbir rütbe sahibi olmayan Mustafa Kemal, “milletinin sinesinde” çabasını sürdürdü.
Sakarya Meydan Savaşı öncesinde Mustafa Kemal’e Millet Meclisi, 5 Ağustos 1921’de “Başkomutanlık” unvanı verdi. Savaşın 13 Eylül’de kazanılmasının akabinde, Garp Cephesi Kumandanı İsmet (İnönü) Paşa ile Genelkurmay Lideri Fevzi (Çakmak) Paşa, cepheden, “Edirne Mebusu İsmet ve Kozan Mebusu Fevzi” imzalarıyla Meclis’e 15-16 Eylül 1921’de gönderdikleri tarihi önergeyle Mustafa Kemal’e “Müşirlik” rütbesi ile “Gazi” unvanı “tevcihini” önerdi.
Meclis’in kanunla bu önergeyi kabul etmesiyle Mustafa Kemal Paşa’ya “Mareşal” rütbesi ve “Gazi” unvanı verildi.
Belli başlı öteki olaylar
18 Eylül
1851- Amerikan gazetesi New York Times yayımlanmaya başlandı.
1934- Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti’ne girdi.
1948- Pakistan’ın Kurucusu Muhammed Ali Cinnah öldü.
1956- Efes’te 1926’dan beri sürdürülen arkeolojik hafriyatlarda, “Prytaneion” ismi verilen kısımda, dünyaca ünlü Artemis heykeli gün ışığına çıkarıldı.
1961- Yassıada mahkumları Kayseri Cezaevi’ne nakledildi.
1962- Kıbrıs’ta Rauf Denktaş’a suikast teşebbüsünde bulunuldu.
1970- Rock yıldızı Jimy Hendrix, çok dozda uyuşturucudan öldü.
1978- ABD Lideri Jimmy Carter öncülüğünde, Mısır Devlet Lideri Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin, barış mutabakatı imzaladı.
1993- Saz sanatkarı Nida Tüfekçi 64 yaşında vefat etti.
1997- “Bizimkiler” televizyon dizisinin “Hakim Bey”i, tiyatro ve sinema sanatkarı Orhan Çağman 70 yaşında vefat etti.
2005- Afganistan’da 1969’dan bu yana birinci parlamento seçimleri yapıldı.
2012- BDP İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel, “terör örgütü üyesi olma” cürmünden hakkında açılan davada 8 yıl 9 ay mahpus cezası aldı.
2021- Cezayir’de iç savaşın akabinde 1999’da vazifeye gelen ve ülkeyi 20 yıl boyunca yöneten eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika 84 yaşında hayatını kaybetti.
19 Eylül
1575- Padişah III. Murat’ın görevlendirdiği Müneccimbaşı Takiyüddin Efendi’nin öncülüğünde kurulan İstanbul Rasathanesi açıldı. Rasathane, dönemin Şeyhülislamı tarafından 1580’de yıktırıldı.
1893- Yeni Zelanda kolonisi, bayanlara oy hakkı tanıyan birinci ulus oldu. Bu atılımın öncüsü, 1866’da bayan hareketini başlatan Kate Sheppard idi.
1921- TBMM, Mustafa Kemal Paşa’ya, “Mareşal” rütbesiyle “Gazi” unvanı verdi.
1951- Kuzey Atlantik Paktı Kurulu, Türkiye ve Yunanistan’a NATO’ya katılma daveti yaptı.
1955- Arjantin Cumhurbaşkanı Juan Peron, askeri darbeyle devrildi ve Paraguay’a sürüldü.
1961- Eski başbakanlardan Ordinaryüs Prof. Şemsettin Günaltay hayatını kaybetti.
1970- Türk Hava Yollarının Antalya isimli uçağı Isparta yakınlarında düştü, 154 kişi hayatını kaybetti.
1985- Meksika’nın başşehri Meksiko’da meydana gelen 8,1 büyüklüğündeki zelzelede 35 binden fazla kişi öldü.
1987- 10. Akdeniz Oyunlarında Hür Güreş Ulusal Ekibi, 6 altın, 1 gümüş madalya ile kadro halinde şampiyon oldu.
2010- 95 yıl ortadan sonra birinci sefer bir günlüğüne ibadete açılan Akdamar Kilisesi’nde ayin yapıldı.
2012 – Numan Kurtulmuş’un genel başkanlığını yaptığı Halkın Sesi Partisi (HAS Parti) inanılmaz kongrede feshedildi.
2017- Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Yemen’de savaş nedeniyle meskenlerini terk eden bireylerin sayısının 2 milyona yaklaştığını duyurdu.
2021- Pakistan Milletlerarası Havayolları (PIA), 22 yıl ortanın akabinde Pakistan’dan Suriye’nin başşehri Şam’a birinci yolcu seferini gerçekleştirdi.
2022- 8 Eylül’de vefat eden İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth’in resmi cenaze merasimi, dünya genelinden çok sayıda üst seviye devlet yetkilisinin iştirakiyle tarihi Westminster Abbey Kilisesi’nde yapıldı.
20 Eylül
622- Hazreti Muhammed ile Hazreti Ebubekir, Medine’ye ulaştı.
1519- Portekizli kaşif Magellan, 270 kişi ve 5 gemiyle İspanya’dan yola çıktı.
1937- Dolmabahçe Sarayı Veliaht dairesinde, Atatürk’ün de isteğiyle Türkiye’nin birinci fotoğraf ve heykel müzesi açıldı.
1946- Basın Kanunu TBMM’de kabul edildi.
1985- Halk müziği yorumcusu, opera sanatkarı, bestekar ve şair Ruhi Su, 73 yaşında vefat etti.
1988- Naim Süleymanoğlu, Seul Olimpiyat Oyunları’nda halter kısmında 6 dünya rekoru kırdı.
1992- Özgür Gündem gazetesi muharriri Musa Anter, Diyarbakır’da öldürüldü.
1992- Gazeteci muharrir İlhami Soysal 64 yaşında öldü.
1994- Bakü’de petrol mutabakatı imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco, Penzol, Rus Lukoil ve TPAO, bir konsorsiyum oluşturdu.
2011- Yargıda sesli ve imajlı tabir devri başladı. Duruşma nedeniyle sevk ve nakillerin en aza indirilmesini amaçlayan Ceza Muhakemesinde Ses ve İmaj Bilişim Sisteminin Kullanılması Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girdi.
2011- Türk futbolunda, kulüplere verilen “seyircisiz maç cezası” periyodu, Fenerbahçe-Manisaspor müsabakasıyla sona erdi. Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadı, bayanlara ve çocuklara açıldı.
2016- Kanadalı ve Çinli bilim adamları, fiber optik ağda bir yerden başkasına bilgiyi, fizikî rastgele bir şey üzerine yüklemeden aktarmayı başardı.
2018- Tiyatro ve sinema sanatkarı Ferdi Merter Fosforoğlu, 79 yaşında vefat etti.
2020- Rasim Öztekin, Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Sahnesi’nde gerçekleştirilen merasimde, güldürü geleneğinin nişanesi olarak kabul edilen Kel Hasan Efendi’nin kavuğunu, Şevket Çoruh’a devretti.
2022- Rusya, 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası’ndan (EURO 2024) men edildi.
21 Eylül
1903- Birinci kovboy sineması Kit Carson’un prömiyeri ABD’de yapıldı.
1932- Himaye-i Etfal Cemiyetince düzenlenen “Alaturka Güreş” müsabakaları Taksim Stadyumu’nda yapıldı.
1938- Birinci televizyon haber programı BBC’de yayımlandı.
1943- Karikatürist Sedat Nuri İleri 55 yaşında öldü.
1943- İnönü Ansiklopedisi’nin birinci fasikülü yayımlandı.
1947- Zonguldak Kozlu kömür ocaklarındaki grizu patlamasında 48 emekçi öldü.
1973- Sanat tarihçisi Tahsin Öz hayatını kaybetti.
1975- Ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu 62 yaşında vefat etti.
1980- Orgeneral Haydar Saltık, Devlet Lideri Genel Sekreteri oldu. Birebir gün Başbakan Bülend Ulusu, hükümetini açıkladı.
1989- Sinema direktörü ve üretimci Ertem Eğilmez 60 yaşında vefat etti.
2000- Gazeteci müellif Ahmet Taner Kışlalı suikastında araca bombayı yerleştirdiği belirtilen Rüştü Aytufan Sapanca’da yakalandı.
2011- Türk müziğine 80’in üzerinde eser kazandıran Ahmet Niyazi Şengül Safranbolu’da 85 yaşında hayatını kaybetti.
2015- Nijerya’nın kuzeydoğusundaki Borno eyaletinin başşehri Maiduguri’de bir mescide düzenlenen intihar atağında 54 kişi hayatını kaybetti.
2016- Mısır’ın kuzeyinde Kefr Eş-Şeyh’ten Akdeniz’e açılan göçmen teknesinin batması sonucu 204 kişi hayatını kaybetti. Yola çıkarken kaç kişiyi taşıdığı bilinmeyen teknede bulunan 164 kişi kurtarıldı.
2017- ABD, desteklediği ÖSO’ya Deyrizor operasyonunda terör örgütü PKK/PYD ile hareket etme teklifi yaptı. ÖSO kümeleri ise operasyonda terör örgütüyle tıpkı safta yer almayı reddetti.
2017- Meksika’nın başşehri Meksiko’da meydana gelen 7,1 büyüklüğündeki sarsıntıda 366 kişi öldü, yıkılan binaların enkazından 52 kişi kurtarıldı.
2018- Suudi Arabistan’ın resmi televizyon kanalında birinci kere bir bayan spiker ana haber bültenini sundu.
2020- Koronavirüs salgını nedeniyle Türkiye’de mart ayından bu yana kapalı olan okullar, anaokulu ve ilkokul 1’inci sınıflarda yüz yüze eğitim için kapılarını açtı.
2021- Japonya’da 107 yaşlarındaki Umeno Sumiyama ve Koume Kodama “yaşayan en yaşlı ikiz” olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi.
2022- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Lideri Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy ile yürüttüğü diplomasi trafiği sonucu 200 savaş esiri mübadele edildi.
2022 – Muğla’nın Marmaris ilçesinde çıkan yangına müdahale için havalanan Rusya menşeili yangın söndürme helikopterinin kaza kırıma uğraması sonucu, uçuş mühendisi Aleksandr İakovlev ile uçuş teknisyeni Alexey Volkov hayatını kaybetti.
2022 – Müellif Musa Anter’in 1992’de öldürülmesi ve AK Parti MKYK Üyesi Orhan Miroğlu’nun yaralanması ile kimi aksiyonlardan sorumlu tutulan “Yeşil” kod isimli Mahmut Yıldırım’ın da ortasında olduğu 18 sanık hakkındaki dava, vakit aşımı gerekçesiyle düşürüldü.
22 Eylül
1520- Dokuzuncu Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim öldü.
1792- Fransa’da cumhuriyet ilan edildi.
1903- İtalo Marconi, kornet (cornet) dondurma külahının patentini aldı.
1908- Bulgaristan, Osmanlı’dan bağımsızlığını ilan etti.
1919- Türkiye Personel ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruldu.
1932- Gazeteci, muharrir, bestekar Ahmet Rasim, 68 yaşında öldü.
1943- Ankara Fen Fakültesi kuruldu.
1959- Avrupa ile ABD ortasındaki birinci telefon kablo sınırı resmen açıldı.
1964- Toplumsal Demokrat Parti kuruldu.
1964- Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Yassıada mahkumları Refik Koraltan, Rüştü Erdelhun, Selim Yatağan ve Nedim Ökmen’i sıhhat meseleleri nedeniyle affetti.
1980- İran-Irak savaşı başladı.
1985- Fransız hükümeti, 10 Temmuz 1985’te batan Greenpeace’e ilişkin “Rainbow Warrior” gemisini, Fransız kapalı servisi casuslarının batırdığını kabul etti.
1993- New York Metropolitan Müzesi, “Karun Hazinesi”ni Türkiye’ye geri göndermeye karar verdi.
2000- Bakanlar Şurası, Kopenhag Kriterleri ile paralel insan hakları raporunu kabul etti.
2001- Bestekar ve müzik yorumcusu Fikret Kızılok, kalp hastalığı nedeniyle tedavi gördüğü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’nde 54 yaşında hayatını kaybetti.
2005- Sinema sanatkarı Tanju Korel 61 yaşında İstanbul’da vefat etti.
2007- Sinema oyuncusu Ali Kemal Asıliskender tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti.
2008- Tiyatro sanatkarı Haydi Çaman İstanbul’da kaldığı özel bakımevinde 65 yaşında vefat etti.
2011- Tuğamiral Ali Sadi Ünsal, Tümamiral Fikret Güneş, albaylar Sencer Başat ve Mehmet Koray Eryaşar ile Binbaşı Cem Çağlar, “Balyoz Planı” soruşturması kapsamında tutuklandı.
2011- KKTC Bakanlar Konseyi, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’na KKTC deniz yetki alanlarında petrol ve doğal gaz arama ruhsatı verdi.
2012 – Feshedilen HAS Parti’nin Genel Lideri Numan Kurtulmuş, Haliç Kongre Merkezi’nde düzenlenen İstanbul Vilayet Başkanlığı İstişare Meclisi ve İştirak Toplantısı’nda AK Parti’ye katıldı.
2013- Endonezya’nın Güney Sumatra Adası’nın başşehri Palembang’da düzenlenen 3. İslami Dayanışma Oyunları’nda Türkiye, oyunları 23’ü altın olmak üzere toplam 103 madalyayla 5’inci sırada bitirdi.
2015- Alman araba üreticisi Volkswagen, dünya genelinde 11 milyon dizel motorlu aracın emisyon testi manipülasyonundan etkilendiğini ve ziyanı karşılamak için yaklaşık 6,5 milyar avroluk bütçe ayırdıklarını bildirdi.
2017- Kocaeli/Kefken açıklarında içerisinde göçmenlerin bulunduğu bir balıkçı teknesinin batması sonucu 22 kişi hayatını kaybetti.
2017- Ulusal atlet Aslı Çakır, doping nedeniyle Türkiye Atletizm Federasyonu Disiplin Şurası tarafından ömür uzunluğu pistlerden men edildi.
2021 – 2019 “Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri”nin sahiplerinden mimar Prof. Dr. Doğan Kuban, Beykoz’daki meskeninde 95 yaşında hayatını kaybetti.
2022- Kamboçya’da Kızıl Kmerler rejiminin işlediği sav edilen cürümlere dair Birlemiş Milletler (BM) dayanaklı yürütülen dava, 16 yıllık yargılamaların akabinde sona erdi. 16 yıllık yargı süreci 337 milyon dolara mal olurken, davada yalnızca 3 kişi mahkum edildi.
23 Eylül
1856- İzmir-Aydın çizgisi demir yolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi. 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demir yolu sınırının imtiyazı 15 Ekim 1950’de dolacaktı. Lakin hükümet bu çizgisi 30 Mayıs 1935’te satın aldı.
1939- Psikanalizin babası sayılan Sigmund Freud Londra’da öldü.
1942- Naziler, Auschwitz’te gazla öldürme katliamlarına başladı.
1947- Bulgaristan Partisi başkanı Nikola Petkov asıldı.
1954- Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi ABD casusu olmak savıyla tutukladı.
1996- Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu’nun, evli erkeğin zinasına ayrıcalık tanıyan hususunu iptal etti.
2012- Ulusal motosikletçi Kenan Sofuoğlu, Dünya Supersport Şampiyonası’nın 12. ayak yarışı Portekiz koşusunu ikinci sırada tamamlayarak dönemin bitmesine bir yarış kala şampiyonluğunu ilan etti.
2016- Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) önderleri, Kolombiya hükümeti ile vardıkları barış muahedesini oy birliğiyle kabul etti.
2017- Irak ve Suriye’ye hudut ötesi operasyon müsaadesi konusunda hükümete verilen yetkinin bir yıl daha uzatılmasına ait Başbakanlık tezkeresi TBMM Genel Şurasında kabul edildi.
2018- Slovakya’da gerçekleştirilen Dünya Gençler Güreş Şampiyonası’nda Ulusal atlet Arif İhtimam, hür tarz 86 kiloda altın madalya kazandı.
2020- Manisa’daki Sidas Antik Kenti’nden yıllar evvel çalınarak İtalya’ya götürülen Lidyalılara ilişkin bin 800 yıllık antik taş adak yazıtı, Kültür ve Turizm Bakanlığının eforlarıyla 23 yıl sonra İtalya’nın başşehri Roma’dan THY’ye ilişkin uçakla tekrar Türkiye’ye getirildi.
2021- Somali Ulusal Tiyatrosu’nda 30 yıl ortadan sonra tekrar sinema gösterimi yapıldı. Başşehir Mogadişu’daki tiyatro, iç savaşın başladığı 1991 yılından bu yana birinci defa seyircilerini ağırladı.
24 Eylül
1566- On birinci Osmanlı Padişahı II. Selim tahta çıktı.
1882- İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu.
1947- Hindistan’da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap hududunda durduruldu. Sihler, 1200 mülteciyi kurşuna dizdi.
1960- Yüksek Adalet Divanı kuruldu.
1973- Şilili şair Pablo Neruda, Santiago’da öldü.
1996- Türk sanat müziği sanatkarı “Sanat Güneşi” Zeki Müren, 24 Eylül 1996’da TRT İzmir Stüdyosu’nda katıldığı program sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu 65 yaşında hayatını yitirdi.
1999- 12 Mart 1971 Muhtırası’nda imzası bulunan eski Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Muhsin Batur öldü.
2013- Pakistan’ın güney ve güneybatısında meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki sarsıntıda 355 kişi öldü, 619 kişi yaralandı.
2015 – Kurban Bayramı’nın birinci günü Mina’da şeytan taşlama sırasında yaşanan izdihamda, resmi sayılara nazaran 769 kişi hayatını kaybetti, 934 kişi de yaralandı fakat İran, izdihamda ölenlerin sayısının 4 binden fazla olduğunu ileri sürdü.
2017- Almanya’da genel seçimin galibi yüzde 33 ile Hristiyan Birlik partileri olurken, çok sağcı popülist AFD birinci defa Federal Meclise girdi.
2021- Aydın’ın Didim ilçesindeki antik kent Miletos’ta yürütülen hafriyat çalışmalarında, 2 bin 400 yıl öncesine ilişkin, devrin toplumsal yapısına nazaran orta statüdeki insanların kullandığı düşünülen iki konuta ulaşıldı.
2021- Dünyaca ünlü Brezilyalı roman ve kelam müellifi Paulo Coelho, Türkçe’ye “Okçu’nun Yolu” (The Archer) ismiyle çevrilen son kitabını olimpiyat şampiyonu ulusal sportmen Mete Gazoz’a adadı.
2022 – 20 kere grand slam şampiyonu 41 yaşındaki İsviçreli efsane tenisçi Roger Federer, Londra’daki 20 bin kişilik O2 Arena’da düzenlenen Laver Kupası maçı sonrasında tenisi bıraktı.
