Dr. Mehmet Rakipoğlu, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e karşı başlattığı taarruzlara Arap dünyasından gelen yansıları AA Tahlil için kaleme aldı.
***
7 Ekim 2023 günü Gazze’yi denetim eden ve Filistin’in işgalden kurtulmasını birincil maksat olarak gören Hamas, İsrail’in işgal ettiği noktalara yönelik askeri operasyonlar başlattı. İsrail’in Müslümanların birinci kıblesi olan Mescid-i Aksa’ya yönelik sistematik ve klâsik hale gelen hak ihlallerine ve baskınlarına karşı bir reaksiyon olan bu akınların geniş kapsamlı olması Hamas’ın uzun vakittir bu taarruzları planladığını gösteriyor. Hava, kara ve deniz üzerinden onlarca farklı işgal bölgesini, İsrail askerini ele geçiren Hamas stratejik açıdan birçok kazanım elde etti. Bununla birlikte, bu süreç bölgesel açıdan birçok tartışmayı da beraberinde getirdi.??????????????
Sokak ve saray ortasında Arapların tepkisi
Hamas’ın ve hatta operasyonlara verdiği dayanak sebebiyle İslami Cihad’ın bu kazanımlarına Arap sokağının reaksiyonu coşkuluydu. Münasebetiyle toplumsal medya paylaşımları ve Arap ülkelerindeki sokaklarda yaşanan sevinçten hareketle Filistin probleminin hala Araplar nezdinde kıymetli bir yere tekabül ettiği söz edilebilir. Öbür bir sözle Arap sokağında Filistin’in özgürleştirilmesi istikametinde atılan adımlar büsbütün destekleniyor. Ancak bu durumun idareler tarafından tam manasıyla benimsenmediği söylenebilir. Arap yöneticiler ve birçok rejim uzun yıllardır Filistin problemini ‘ulusal çıkarlar’ bağlamında pahalandırıyor. Bu manada Filistin problemine verilen takviyenin sembolik ve hudutlu olduğu rahatlıkla söylenebilir. Hamas’ın son kazanımlarının da Arap yöneticilerin Filistin siyasetini radikal biçimde değiştirmesi epey sıkıntı.
Bununla birlikte birçok Arap ülkesinden yapılan açıklamalara baktığımızda, Arap halkının Filistin’e verdiği takviyenin iktidarları etkilediğini ve sınırladığını görmek de mümkün. Örneğin İsrail ile olağanlaşma süreci içerisinde olan Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlığının yayımladığı açıklamada sürecin temel müsebbibinin İsrail ve işgal siyasetleri olduğu vurgusu kıymetli. Gerçekten Suud halkının ezici çoğunluğunun olağanlaşmaya karşı olduğu, el-Suud rejiminin ve bilhassa Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın ise olağanlaşma noktasında hayli istekli olduğu biliniyor. Olağanlaşmaya karşı olan Kuveyt ve Katar’da ise gerek idareler gerekse halk Hamas’ın yanında konum aldı. Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Ürdün ve Fas üzere İsrail’i tanıyan ülkeler süreçten duyulan kaygıyı tabir ederken tarafları itidale ve ateşkese davet etti. Öte yandan Suriye, Yemen ve Lübnan’dan gelen reaksiyonlar epeyce dikkat cazibeli. Lübnan Hizbullah’ı Hamas’ın aksiyonlarını kahramanca bulduklarını ve direnişi tebrik ettiklerini söz etti. Ayrıyeten Hizbullah, Hamas’ın operasyonlarının Arap, Müslüman ve milletlerarası kamuoyuna önemli bir ileti olduğunu belirtti. Hizbullah’a emsal formda Suriye rejimi de Hamas’ı desteklediğini duyurdu. Yemen’den de misal bir reaksiyon geldi. Başşehir Sana’yı denetim eden Husiler SABA haber ajansına yaptıkları açıklamada hücumları onur, gurur ve savunma savaşı olarak tanımladı. Bütün bu reaksiyonlar ve açıklamalar değerlendirildiğinde, Arapların Filistin probleminde bile bir ortaya gelemedikleri rahatlıkla söz edilebilir. Ürdün, BAE, Umman, Mısır üzere devletler halktan gelen yansılara karşın çok daha İsrail yanlısı bir duruş sergilerken Katar ve Kuveyt üzere az sayıda Arap devleti Filistin’in yanında duruyor. Bununla birlikte Filistin’i destekleyen aktörlerin ekseriyeti İran’ın güdümünde hareket ediyor. Örneğin Yemen’deki Husiler, Lübnan’daki Hizbullah ve Suriye’de rejim, İran’ın ajandasına bağımlı biçimde Filistin probleminde konum alıyor.
Arap dayanışması?
Her ne kadar Arap sokağındaki Filistin dayanağı hala canlılığını koruyor olsa da Arapların 1948, 1967 yahut 1973’te olduğu üzere İsrail’e karşı birleşme ihtimalleri yok denecek kadar az. Gerçekten verilen reaksiyonlardan de anlaşılacağı üzere Arapların ve hatta Filistinli kümelerin birleşmeden fazla bölünmüşlüğe yakın oldukları görülüyor. Dahası birçok Arap ülkesinin Filistin sıkıntısı için askeri dayanak vermek bir yana, maddi dayanağı bile azalttığı ve İsrail’le olağanlaşma sürecine girdiği görülüyor. Hasebiyle Araplar bağlamında Filistin sorununa toplumsal dayanağın devam edeceği lakin devletlerin İsrail ile çatışmaya girmeyeceği kestirimi yapılabilir. Öteki bir tabir ile Arap dünyasının uzun vakittir bir arada hareket edebilme kabiliyetini kaybettiği tabir edilebilir. Ayrıyeten Hamas’ın 7 Ekim’de başlattığı atakların İran tarafından desteklenip yönlendirildiği algısı da Arapların çatışmalara yönelik aralı duruşunu açıklıyor. Arapların Filistin noktasında dayanışma halinde tek bir cephede birleşmesini engelleyen bir öbür dinamik Arap ülkelerinin çözülmemiş birçok ‘ulusal’ problemi olması. Başta İsrail ile olağanlaşma, ‘modernleşme’ ve dönüşüm projeleri varken Arap devletleri Filistin problemi nedeniyle radikal bir durum almayı rasyonel bulmuyor. Son kertede Filistin sorununa yönelik bir Arap dayanışmasının tezahür etmesi ve tek bir cephe halinde İsrail’e karşı bir hareket yürütülmesi düşük bir mümkünlük.
[Dr. Mehmet Rakipoğlu Batman Üniversitesi Memleketler arası İlgiler Kısmı, Akademik Çalışmalar Koordinatörü, Dimensions for Strategic Studies.]
Makalelerdeki fikirler, müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.?????
