Çin Devlet Lideri Şi’den ABD’ye, “Tukidides Tuzağı kaçınılmaz değil” iletisi

Çin Devlet Lideri Şi, Pekin’i ziyaret eden ABD Senatosu heyeti ile yaptığı görüşmede, iki ülke ortasındaki rekabet ve cepheleşme yerine işbirliğine odaklanılması gerektiğini vurgulayarak, güç çatışmasının mecburî ve kaçınılmaz olmadığı bildirisini verdi.

Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya nazaran Şi, Çin’i ziyaret eden ABD Senatosu Çoğunluk Önderi Senatör Chuck Schumer başkanlığındaki heyeti kabul etti.

Görüşmede, Çin ile ABD ortasındaki münasebette ortak çıkarların farklılıklara ağır bastığını, iki ülkenin gelişiminin birbiri için tehdit değil fırsat olduğunu belirten Şi, “‘Tukidides Tuzağı’ kaçınılmaz değil. Dünya, Çin ve ABD’nin birlikte kalkınması ve ortak refahına yetecek kadar büyük.” dedi.

Çin başkanının, ABD’li tarihçi Graham Allison’ın, Antik Yunan tarihçisi Tukidides’in Sparta ve Atina kent devletleri afrasındaki “hakim güç-yükselen güç” uğraşına ait tarihi anlatısını temel alan, ABD ile Çin ortasındaki güç uğraşının kaçınılmaz bir çatışmaya dönüşüp dönüşmeyeceğini tartışırken kullandığı “Tukidides Tuzağı” kavramına gönderme yapması dikkati çekti.

Çin-ABD alakasının dünyadaki en kıymetli ikili münasebet olduğunu, iki büyük gücün nasıl geçineceğinin insanlığın bahtını tayin edeceğini tabir eden Şi, rekabetin ve cepheleşmenin vaktin eğilimine uygun olmadığını ve ne iki ülkenin kendi sorunlarını çözmesine ne de dünyanın karşı karşıya olduğu zorluların üstesinden gelmeye yardımcı olacağını vurguladı.

Şi, Çin ve ABD ekonomilerinin bütünleşme ve çakışan çıkarlar göz önüne alındığında, bir ülkenin kalkınmasının oburunun yararına olduğunun görüleceğini söz ederek, Kovid-19 salgını sonrası ekonomik toparlanmanın, iklim değişikliği ile çabanın ve memleketler arası ve bölgesel krizlerin tahlilinin iki ülkenin işbirliğini gerektirdiğinin altını çizdi.

Dünyanın en büyük ekonomilerine sahip iki ülkenin bağlantılarında sorumlu davranması, birbirine hürmet duyması, barış içinde bir ortada yaşaması gerektiğine işaret eden Şi, “Çin ve ABD, milletlerarası toplumun beklentisi olan açık fikirliliği, vizyonu ve atılımı göstererek tarihe, insanlığa ve dünyaya karşı sorumluluk içinde hareket etmeli.” sözünü kullandı.

“Çin uygarlığı 5 bin yıldır kesintisiz gelişiyor”

Şi, Çin uyarlığının 5 bin yılı aşkın vakittir kesintisiz geliştiğini, sürekli vakte ayak uydurarak kapsayıcılık ruhuyla diğerlerinden öğrendiğini, işbirliğini ve etkileşimi öne çıkaran bir “barış felsefesini” koruma ettiğini savundu.

Çin’in süratli bir ekonomik kalkınma ile uzun devirli toplumsal istikrarı tıpkı anda sağlayarak bir “ikiz mucizeye” imza attığı, mutlak yoksulluğu sonsuza dek bitirdiği ve “her tarafıyla ortalama refaha sahip bir toplum” inşa ettiğini lisana getiren Şi, “Bu muvaffakiyetler lakin ülkenin kendi ulusal şartlarına uygun, halkın beklentilerini karşılayan ve takviyesini alan bir kalkınma yolunu bulmasıyla mümkün oldu.” değerlendirmesinde bulundu.

Şi, ülkenin, “Çin karakterin sosyalizm” olarak isimlendirdiği yolda ilerlemeyi sürdüreceğini ve Çin çağdaşlaşmasını her cephede geliştireceğini, barışçı kalkınmaya bağlı kalarak tüm ülkelerle “insanlık için ortak geleceği paylaşan topluluk” davası doğrultusunda birlikte çalışacağını vurguladı.

Schumer ve öteki ABD’li senatörler de ilgilerindeki istikrarın sadece iki ülke için değil dünya barışı ve kalkınması için de hayati olduğuna dikkati çekerek, Çin’in kalkınması ve refahının ABD halkının da faydasına olduğunu, ABD’nin Çin ile çatışma yahut ekonomik bağlarını koparma arayışında olmadığını, karşılıklı hürmet anlayışı içinde bağlantıları güçlendirmek ve sorumlu halde yönetmek için açık ve samimi diyaloğu ve irtibatı geliştirmeyi istediğini lisana getirdi.

Demokrat Partili Senatörler Shumer, Maggie Hassan ve Jon Ossoff ile Cumhuriyetçi Partili Senatörler Mike Crapo, Bill Cassidy ve John Kennedy’nin yer aldığı 6 kişilik heyet, 7 Ekim’de Çin’e gelmişti.

2019’dan bu yana ABD Kongresi’nden Çin’e birinci ziyareti gerçekleştiren heyet, hafta sonunda Şanghay kentinde temaslarda bulunmuştu.

Schumer ve beraberindekiler, Çin’in akabinde Japonya ve Güney Kore’yi ziyaret edecek.

ABD-Çin ilgilerinde diyalog arayışları

Senato heyetinin ziyareti ABD-Çin bağlantılarında jeopolitik ve ekonomik rekabetin yarattığı tansiyonların akabinde bağlantılarda diyalog arayışlarının arttığı bir periyoda denk geldi.

Şubatta Çin’e ilişkin yüksek irtifa balonunun ABD hava alanına girmesinin yol açtığı kriz nedeniyle durma noktasına gelen Washington-Pekin bağlantılarında son devirde üst seviye temasların ağırlaştığı gözleniyor.

Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın balon krizi nedeniyle iptal etiği Çin ziyaretini haziranda yapmasının isminden, temmuzda Hazine Bakanı Janet Yellen ve İklim Değişikliği Özel Temsilcisi John Kerry, ağustosta ise Ticaret Bakanı Gina Raimondo ülkeyi ziyaret etmişti.

Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in kasımda ABD’nin San Francisco kentinde yapılacak Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Tepesi’ne katılması ve burada Lider Joe Biden ile görüşmesi bekleniyor. Şi’in ABD’li senatörleri kabul etmesinin buluşmanın gerçekleşeceğine dair güçlü bir işaret olduğu değerlendirmesi yapılıyor.

Biden ve Şi, en son Kasım 2022’de Endonezya’nın Bali Adası’nda düzenlenen G20 Tepesi’nde yüz yüze görüşmüştü. Bu yıl Hindistan’ın başşehri Yeni Delhi’deki G20 Doruğu’na Biden katılırken, Çin önderi katılmamıştı.