Sınırların daha sıkı korunması, daha fazla insanın hudut dışı edilmesi…. Bunlar AB’nin iltica siyasetinin kıymetli kesimleri. Fakat AB ülkelerinin sistemsiz göçle gayret yolları farklı.AB Hudut Müdafaa Ajansı Frontex bu yıl Avrupa Birliği’ne (AB) gelen göçmen ve sığınmacıların sayısının artmasını bekliyor. Geçen yıl 330 bin sistemsiz göçmen kayıtlara geçirilmişti. Bu, 2016 yılındaki sığınmacı akınından bu yana kaydedilen en yüksek sayı. Frontex, Akdeniz rotası üzerinden İtalya’ya gelenlerin sayısının bu yıl ilkbaharda üç kat artması üzere örneklerden yola çıkarak sistemsiz göçte artış olacağını varsayım ediyor.
Bazı AB üyesi ülkeler ve üyelikten ayrılan İngiltere bu nedenle iltica süreci için yasa ve düzenlemelerini sertleştirerek insanları caydırmayı hedefliyor. Almanya’da belediyeler şikayetçi
Almanya’da belediyeler, sığınmacıların barınmalarını temin etme ve ülkeye ahenk sağlamaları sürecinde kendilerine çok misyonlar yüklendiğinden yakınıyor. AB içindeki iltica müracaatlarının dörtte biri Almanya’ya yapılıyor. Üstelik Almanya AB içinde coğrafik pozisyonu nedeniyle sığınmacıların birinci geleceği ülke olamayacağı için AB hukukuna nazaran ilticalarda sorumlu ülke olmamasına karşın. Federal hükümet ve eyaletler bu nedenle ülkeyi terk etmek zorunda olan göçmenlerin hudut dışı edilmesi ve hudut dışı öncesinde gözaltına alınmasına ait düzenlemelerin sertleştirilmesinde uzlaştı. Lakin İçişleri Bakanı Nancy Faeser, sistemsiz göçün zorlaştırılması için örneğin Polonya hududundaki denetimlerin artırılmasına karşı çıkıyor. Yalnızca Avusturya hududunda, yani göçmenlerin Balkan rotasının son noktasında birkaç yıldır rastgele denetimler yapılıyor.
Ruanda’da iltica merkezi açılması
Fransa, Avusturya, Hollanda ve İngiltere üzere öteki ülkeler ise farklı formüllerle sığınmacı adaylarını caydırmaya çalışıyor.Birleşik Krallık örneğin sığınmacıları Ruanda’ya ya da müracaatları sonuçlanana kadar dev bir gemiye göndermekle tehdit ediyor.
Danimarka Ruanda’da bir iltica merkezi açma planlarında başarısız oldu fakat buna karşın hükümet son yıllarda iltica sürecini çok kısıtlayıcı tedbirler aldı. Danimarka Almanya sonundaki denetimleri de yıllardır yapıyor. Danimarka’da şu an ayda 180 kişi iltica müracaatında bulunuyor. Bu sayı geçen yıl ayda 4 bin ila 11 bin iltica başvurusu yapılan Avusturya’ya oranla çok düşük.
Deniz yoluyla Avrupa’ya gelenler
İtalya, Yunanistan, Malta, Kıbrıs ve Hırvatistan ve son devirlerde Polonya üzere sistemsiz göçmenlerin Avrupa’da birinci ayak bastığı ülkeler ise ülkeye girişi mümkün olduğunca zorlaştırmak istiyor.
Örneğin Yunanistan ile Türkiye ortasından geçen Meriç Irmağı üzere karadaki dış sonlar kapalı. Geriye tehlikeli deniz seyahatleri ya da geçersiz vize ile uçakla Avrupa’ya geliş seçenekleri kalıyor. Lakin AB içişleri bakanları sistemli olarak “dış hudutlarının korunması” kararı alıyor. İtalya da özel kurtarma gemilerinin sığınmacıları kurtararak karaya çıkarmalarını mümkün olduğunca zorlaştırmaya çalışıyor.
New York Times gazetesi ve insan hakları kuruluşları, Yunan, Hırvat ve Polonya hudut müdafaa memurlarının sık sık geri itme (pushback) metoduna başvurduğuna dikkat çekiyor. Bu uygulamada, göçmenler bu ülkelerin hudutlarını geçtikten sonra sığınma başvurusu hakkı tanınmadan geldikleri son ülkeye geri gönderiliyor. İlgili resmi makamlar geri itme istikametindeki suçlamaları reddediyor, zira bu geri göndermeler Avrupa ve memleketler arası hukuka nazaran yasak.
Macaristan’da neden sığınmacı yok?
Macaristan hükümeti göçe hiçbir biçimde müsaade vermek istemediği tarafında açıklamalarda bulunuyor. Uygulamada resmi olarak geri itme yapıyor. Macaristan bunu yaparken 2015 yılında çıkardığı Acil Durum Maddesi’ni münasebet gösteriyor. Avrupa’daki mahkemeler bu uygulamayı “hukuka aykırı” formunda nitelendiriyor. Budapeşte hükümeti ise bu kararları göz arkası ediyor ve kendi açısından göçmenleri engellemeyi “başarı” olarak nitelendiriyor. Macaristan’da geçen yıl yalnızca 44 kişi iltica müracaatında bulundu.
Avrupa Mülteci ve Sürgünler Kurulu’nun (ECRE) sayılarına nazaran 150 bin kişi büyük kısmı demir tel örgülerle korunan huduttan Sırbistan’a götürüldü. Macar hükümetinin bakış açısına nazaran bu caydırma tesirini gösteriyor. Bu nedenle de hükümet, göçmenlerin AB içinde dağıtılmasını yahut göçmen alan ülkelere ek ödemelerin yapılmasını öngören AB sığınmacı hukukuna katılmayı manalı bulmuyor.
İtalya’nın Tunus planları İtalya kıyılarını sistemsiz göçe karşı faal bir biçimde koruyamıyor. 2023 yılının birinci yedi ayında deniz yoluyla İtalya’ya gelen 60 bin göçmenin birden fazla yardım kuruluşlarının botlarıyla değil, insan tacirlerinin botlarıyla İtalya limanlarına ulaştı. Bu resmi sayı. Gerçekteki sayılar ise bilinmiyor. İtalya hükümeti bu nedenle Tunus’un göçmenlerin teknelere binmesini engellemesini istiyor. AB Temmuz ayında Tunus’la bir göç mutabakatı imzaladı.Tunus’tan İtalya’ya gelen göçmenlerin sayısı bu yıl on kat arttı.
Tunus ile imzalanan muahede, Türkiye ile 2016’da imzalanan mutabakatla Ege’den sistemsiz göçü kıymetli ölçüde denetim altına alan AB’nin, Akdeniz üzerinden geçişleri de engelleme siyasetinin birinci somut atılımını oluşturuyor. Tunus örneğinde Mısır ve Fas üzere Kuzey Afrika ülkeleriyle de emsal mutabakatlara imza atılması hedefleniyor.
Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) ortasında, “18 Mart mutabakatı” olarak da bilinen göçmen mutabakatı 2016’daki Türkiye-AB Doruğu’ndan beri yürürlükte. 2015’te Suriye iç savaşından kaçan yüz binlerce sığınmacının Avrupa’ya gelmesi üzerine Avrupa Birliği ile Türkiye ortasında 18 Mart 2016 tarihinde mülteciler konusunda mutabakata varılmıştı. Bu mutabakat uyarınca, Türkiye daha fazla mali yardım karşılığında, Ege Denizi’ni geçerek yasa dışı yolla Yunanistan’a giren göçmenleri geri almayı kabul etmişti. AB “tüm beklentilerin karşılanması” şartıyla Türkiye vatandaşlarına vize muafiyeti getirilmesi ve Ankara ile yürütülen üyelik müzakerelerinin hızlandırılması için taahhütte bulunmuştu. Fakat görüşmeler, büyük bir ilerleme kaydedilemeden tıkanmıştı.
Libya üzerinden İtalya’ya gidenler
Libya üzerinden İtalya’ya gelinmesi ise Libya kıyı güvenliğinin sıkı uygulamaları nedeniyle giderek cazibesini yitiriyor. AB Libya ile göçün engellenmesi için bir mutabakat sağladı. Libya ya da Tunus üzerinden İtalya’ya gelen göçmenlerin birden fazla kuzeye yanlışsız gidiyor. Yalnızca birkaç bini İtalya’ya iltica müracaatında bulunuyor.
Polonya göçü engellemek istiyor
Polonya’da halihazırda göç konusu seçim kampanyalarında en fazla gündeme gelen mevzulardan biri. İktidardaki ulusal muhafazakar PiS partisi iltica müracaatları çok düşük olmasına karşın göçü engellemek ve Polonya’yı “korumak” istiyor. Avrupa Birliği İstatistik Dairesi Eurostat’ın bilgilerine nazaran bu yılın birinci altı ayında 2 bin 785 kişi Polonya’ya iltica müracaatında bulundu. 38 milyon nüfusa sahip ülke için bu sayı hayli az. Buna karşın Polonya Başbakanı Mateusz Morawicki AB’nin ortak iltica siyaseti belirlenmesi için uzun vadeli ıslahatlar yapılması planlarına karşı çıkıyor. Belarus sonuna tel örgü çekildi. Başbakan Morawicki AB düzenlemeleri için de bir referandum yapmayı planlıyor. Göçmenler Rusya’nın siyasi bir silahı olarak görülüyor zira Rusya göçmenleri Belarus hududuna gönderiyor.
Tartışmalı öneri
Almanya’da Hristiyan Birlik (CDU/CSU) partilerinin parlamento kümesi Genel Sekreteri Thorsten Frei’in Temmuz ayı sonunda lisana getirdiği bir teklif tartışmalara neden oldu. Frei AB içinde teorik olarak teminat altına alınan ferdî sığınma hakkının kaldırılmasını ve bunun yerine göç kotasının getirilmesini önerdi. Frei, var olan sistemin adil olmadığını ve yalnızca refah içindeki beşerler ya da güçlü erkeklerin karmaşık olan AB’ye geliş sürecinin üstesinden gelebileceğini belirtti. Yaşlılar, hastalar, bayanlar ve çocukların ise Sahra Çölü’nü geçerek teknelere binip Avrupa’ya gelebilme bahtının düşük olduğunu söyledi.
Mültecilere yardım kuruluşları AB’nin izlediği siyasetin, AB’ye iltica başvurusu yalnızca AB toprakları içinde yapılabileceği için buraya gelişleri zorlaştırmaya hizmet ettiğine işaret ediyor. AB’ye gelmeyi başaran ekseriyetle Avrupa’da kalabiliyor, hem de iltica başvurusu reddedilmesine karşın. Sığınmacıların geldikleri ülkelere hudut dışı edilmeleri istisnai olarak uygulanıyor. Avrupa’ya gelebilen Suriye ve Afgan sığınmacıların yüzde 90’ının iltica başvurusu kabul ediliyor. Pakistan, Türkiye üzere ülkelerden gelenlerde ise durum tam bilakis. Türkiye ve Pakistan’dan gelenlerin yaptığı iltica müracaatlarının yüzde 75’i reddediliyor. Fakat reddedilmesi bu bireylerin otomatik olarak geldikleri ülkelere gönderilmesi manasına da gelmiyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?
